เรื่องที่ 1.4 รูปแบบแทนระบบของการวิจัยดำเนินงาน

รูปแบบแทนระบบของการวิจัยดำเนินงาน
              การใช้รูปแบบแทนระบบของปัญหาต่าง ๆ จะช่วยให้สามารถวิเคราะห์ปัญหาได้ง่ายขึ้นด้วยความรู้และทฤษฎีที่มีอยู่
รูปแบบที่ใช้มากที่สุดในการวิจัยดำเนินงาน คือรูปแบบทางคณิตศาสตร์ ซึ่งอยู่ในรูปสมการและอสมการต่าง ๆ เช่น

                                                                                  
              P   คือ ค่าผลงานของระบบ (System's Overall Performance) โดยมากถือว่าเป็นค่าฟังก์ชัน เพื่อการหาผลลัพธ์
ตามจุดประสงค์  (Object Function)  คือให้กำไรสูงสุด  หรือค่าใช้จ่ายต่ำสุด   ตัวอย่างเช่น   การหาค่าผลงานของการขาย
               คือตัวแปรหลัก (Decision Variable) ซึ่งเป็นค่าที่กำหนดขึ้นหรือควบคุมได้ (Controllable Variable)
เช่น ราคาปริมาณการสั่งซื้อ จำนวนพนักงานขายงบประมาณค่าโฆษณา  เส้นทางการลำเลียง เป็นต้น จัดเป็นแนวทางปฏิบัติ
ที่เลือกกระทำได้
                คือตัวแปรอิสระ (Independent Variable) เป็นองค์ประกอบของระบบที่ไม่อยู่ภายใต้การกำหนดหรือ
การควบคุมขององค์กร (Uncontrollable Variable) แต่มีผลกระทบกระเทือนกับผลลัพธ์ของระบบ ตัวอย่างเช่น 
ราคาของคู่ต่อสู้ฝ่ายตรงข้าม ระดับความต้องการของสินค้า นโยบายของรัฐบาล และการกระทำหรือเหตุการณ์อื่น ๆ 
ที่เกิดขึ้นนอกองค์การ อันมีผลกระทบกระเทือนการปฏิบัติงานขององค์การหรือระบบ
              จากข้อมูลหรือตัวแปรต่าง ๆ การหาผลลัพธ์ของระบบที่เหมาะสมที่สุดคือให้ค่าของระบบสูงสุดหรือต่ำสุด
ตามแต่กรณีแสดงเป็นรูปความสัมพันธ์ของตัวแปรหลักและตัวแปรอิสระ

การใช้รูปแบบแทนระบบมีคุณค่าดังนี้
                1. เป็นรูปแบบแทนระบบของปัญหาที่ใช้สำหรับการคาดคะเนเหตุการณ์หรือผลการดำเนินงาน
                2. การวิเคราะห์ตามรูปแบบแทนระบบโดยอาศัยหลักการทางคณิตศาสตร์นั้นทำได้ง่ายกว่าการที่จะพยายามวิเคราะห์
                    ตัวปัญหาจริง ๆ ซึ่งค่อนข้างจะซับซ้อนและลำบากมากในการวิเคราะห์
                3. ถ้ารูปแบบแทนระบบที่สร้างขึ้นมีความผิดพลาดไม่มาก จะทำให้ได้ข้อมูลที่ดีเพียงพอแก่การช่วยตัดสินใจดำเนินการ
                รูปแบบแทนระบบต่าง ๆ ได้ถูกพัฒนานำไปใช้งานแก้ปัญหาต่าง ๆ ได้สำเร็จจนเกิดเป็นรูปแบบพื้นฐานที่ใช้สำหรับ
การวิจัยดำเนินงาน เป็นที่ยอมรับว่าสามารถใช้ประโยชน์ในลักษณะงานต่าง ๆ มากมาย ก่อนที่จะเรียนรู้เกี่ยวกับโครงสร้างของ
ของรูปแบบแทนระบบของการวิจัยดำเนินงาน เราควรทราบก่อนว่า โครงสร้างและการใช้งานนั้นตั้งอยู่บนพื้นฐานความรู้
และทฤษฎีดังต่อไปนี้
            1. เทคนิคทางคณิตศาสตร์ (Mathematical Method )
                หลักการวิธีทางคณิตศาสตร์ เป็นเครื่องมือที่มีประโยชน์สำหรับการวิจัยดำเนินงาน วิธีที่ใช้กันแพร่หลายได้แก
Differential equation, Operator theory, Vector และ Matrix theory วิธีการที่ใช้ใน Optimization ก็มี 
Gradient Method, Unconstrained and constrained optimization และ LaGrange multiplication 
method
            2. ทฤษฎีความน่าจะเป็นและสถิติ (Probability Theory and Statistics)
                การตัดสินใจเพื่อแก้ไขปัญหาต่าง ๆ ภายใต้เงื่อนไขที่แน่นอน (Certainty) ไม่แน่นอน (Uncertainty)
หรือภายใต้ความเสี่ยง (Risk) จะเป็นไปตามความรู้ความเข้าใจของเราที่มีต่อสถานะของปัญหา ทฤษฎีความน่าจะเป็น
ช่วยให้สถานะของค่าไม่แน่นอนในการดำเนินการทางธุรกิจลดลง เทคนิคและวิธีการทางสถิติจึงมีบทบาทไม่น้อยไปกว่า
กว่าทางคณิตศาสตร์โดยตรง เช่น เทคนิคในเรื่อง Interference and Estimation, Testing of Hypothesis,
Sampling, Regression Analysis, Correlation and Analysis of Valiance
            3. ทฤษฎีโครงข่าย (Network Analysis)
                การใช้ทฤษฎีทางคณิตศาสตร์ไปสัมพันธ์กับรูปแบบแทนระบบด้วยรูปแสดงเป็นโครงข่ายระบบงาน(Network)
ช่วยให้สามารถวิเคราะห์โครงข่ายได้ละเอียดและถูกต้องมาก ทฤษฎีทางการวิเคราะห์โครงข่าย (Network Analysis) 
จึงพัฒนาขึ้นอย่างรวดเร็ว และสามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้อย่างกว้างขวาง กับ Information Theory, Cybernetics, 
Transportation System และ Project Planning and Control
            4. เทคนิคการจำลองแบบระบบด้วยคอมพิวเตอร์ (Computer Simulation Technique)
                เทคนิคการจำลองแบบระบบด้วยคอมพิวเตอร์เป็นวิธีการแก้ปัญหาที่มีระบบซับซ้อน ซึ่งไม่สามารถแก้ปัญหาด้วยวิธี
ง่าย ๆ ทางคณิตศาสตร์หรือวิธีการอื่น ๆ เทคนิคดังกล่าวอาศัยการวางแบบทางคณิตศาสตร์และตรรกวิทยาแสดงความสัมพันธ์
ของส่วนงานภายในระบบ ภายใต้กฎเกณฑ์นโยบายหนึ่ง ๆ และใช้คอมพิวเตอร์ในการเก็บบันทึกนโยบาย และแก้ปัญหาออกมา
เป็นรูปแบบจำลองการดำเนินการ